Konuşabilme melekesi Allah’ın insana mahsus özel bir nimetidir. Diğer varlıklara verilmeyen bu nimeti israf etmeden nasıl kullanılacağını Rabbimiz öğretmiştir. Peygamberimiz “Mümin elinden ve dilinden başkalarının güvende olduğu kimsedir.”^[1] buyurarak insanın elini, dilini, gözünü, kulağını, kalbini, kısaca bütün organlarını disiplin altına alması gerektiğini vurgulamıştır.

HAYIR KONUŞMAK VEYA SUSMAK

Kur’an’da “O müminler boş söz ve davranışlardan yüz çevirirler.”^[2] ayeti de insanın hiçbir davranışının ölçüsüz ve başıboş bırakılmayacağını haber vermektedir. Konuşmak veya susmak başlı başına bir erdem veya erdemsizlik hâli değildir. Önemli olan yerinde konuşmak veya susmaktır.

İnsanın her ameli gibi konuşmaları da ahiret sorumluluğu ile yakından ilgilidir. Hesaba, ceza ve mükafata iman eden bir kimse hesap günü mahcup olmamak için öncelikle diline sahip olmak durumundadır. Söylemesi gerekirken söylemediklerinden, söylememesi gerekirken söylediklerinden sorumlu tutulacaktır. Rabbimiz “Hakkında kesin bilgi sahibi olmadığın şeyin peşine düşme. Çünkü kulak, göz ve kalp, bunların hepsi ondan sorumlu tutulacaktır.”^[3] buyurarak bu sorumluluğu açıkça ifade etmiştir.

Bundan dolayıdır ki, Peygamberimiz “Kim Allah’a ve ahiret gününe inanıyorsa ya hayır söylesin ya sussun.”^[4] buyurmuştur. Boş ve lüzumsuz konuşma cemiyetin ahlakını bozan, toplumu fesada götüren zararlı bir ahlaktır.

Hadisten anlaşılacağı üzere dili korumanın ya hayır söylemek ya da sükût etmek gibi iki yolu vardır. Dolayısıyla insan hayır olan sözlerin dışındaki bütün kem sözlerden dilini korumalıdır. Söz, sahibine hayır, muhatabına iyilik getirecekse söylenmeli aksi hâlde faydası olmayan boş sözleri sarf etmekten sakınılmalıdır. Bazen konuşmanın ve susmanın eşit olması hâlinde susmak daha değerlidir.

PEYGAMBER METODU

Hadiste işaret edilen hayır söylemek veya sükût etmek imanın aslının değil, kişinin olgunluğunun göstergesi olarak anlaşılmalıdır. Yani kişinin ya doğru konuşması veya susması yönünde bir ikaz ve tenbihten ibarettir. Bu da Peygamberimizin eğitim ve irşad metodudur.

Bu hadislere göre Müslüman’ın diline sahip olması faydalı şeyleri konuşması lüzumsuz şeylerden uzak durması hem güvenilir insan olması hem de cennete girmesinin nedenlerinden birisi olacaktır. Böylece Müslümanlığın değeri kişinin faydasız şeyleri terk etmesi ve doğru yol üzere hayat sürmesiyle ile mümkün olacaktır. Kişi faydalı olanı konuşmalı boş ve abes olan sözlerden kaçınmalıdır.

Celil Yalınkılıç

^[1] Buhâri, İman, 3.

^[2] Mü’minûn suresi, 23:3.

^[3] İsrâ suresi, 17:36.

^[4] Tirmizî, Zuhd, 62.