Kurban hayvanlarının satın alım usulleri
Kurbanlık hayvan tartı ile alınabilir ve tartı ile satılabilir mi? Kurbanlık hayvanın satış usulü ve birim fiyatı üzerinden kurban alım satımı olarak;
a. Götürü (kabala) usulü ile kurban alım satımı: Bu satışta, satıcı ve müşteri muayyen olan bir hayvan üzerinde pazarlık yapmakta ve belirledikleri bir fiyat üzerinde anlaşmaktadırlar. Yaygın olarak uygulanmaktadır.
b. Hayvanın canlı olarak tartılarak fiyatının belirlenmesi yoluyla alım-satım: Bu satış işleminde kurbanlık hayvanın fiyatı, canlı haldeki kilosu dikkate alınarak belirlenmektedir.
c. Hayvanın karkas etinin kilogram birim fiyatının belirlenmesi ve toplam fiyatının, kesildikten sonra tartılarak elde edilecek rakam olduğu hususunda tarafların anlaşması yoluyla alım-satım: Bu işlemlerin herhangi birisi veya tamamı ile yapılan kurban alım satımı caiz midir?
Hanefi uleması, belli gerekçelere bağlı olarak hayvanların tartı ile satılmasını caiz görmemişlerdir. Bu içtihat, böyle bir uygulamanın bulunmaması ve hayvanın bazen kendisini hafifletmesi bazen de ağırlaştırması dolayısıyla ağırlığının tam olarak tespit edilemeyeceği gerekçesine dayandırılmıştır (Mergînânî, el-Hidâye, Beyrut, ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), III, 64). Ancak günümüzde hassas teraziler yoluyla tartı işlemleri yapıldığı için hayvanın tartı ile alım-satımında bir sakınca bulunmadığını söylemek mümkündür. Nitekim tartısız yapılan alım-satımlarda da insanlar hayvanı alırken zihinlerinde onun kilosu ile ilgili tahmini bir fikre sahip olmaktadırlar. DİB Din İşleri Yüksek Kurulu da bu konuda bir karar almıştır: “Kurbanlık hayvan, kilo birim fiyatı belirlenmek suretiyle canlı olarak tartıyla alınıp-satılabilir. Ayrıca, toplumda herhangi bir aldatma, kargaşa ve ihtilafa yol açmayan yaygın bir uygulama varsa, kurban edilmek üzere satın alınmak istenen hayvanın karkas halindeki kilo birim fiyatı önceden belirlenmek şartıyla, kesildikten sonra tartılarak parasının ödenmesi yoluyla da satılabilir. Ancak bu şekildeki satışın geçerli olması için kesimden önce taraflar arasında akdin tamamlanması gerekir. Ayrıca kurbanın kelle, paça ve sakatat gibi bazı yerlerinin satıcıda kalması şart koşulmamalıdır.” (Din İşleri Yüksek Kurulu Kararı, 03.09.2019).