Namaz, kelime-i şehâdetten sonra, İslam’ın üzerine kurulduğu beş esastan birincisidir. Bu sebeple namazların vaktinde kılınması çok önemlidir. Namaz günün belirli vakitlerinde günde beş defa olarak kılınması, kadın-erkek her Müslümana farz kılınmış bir ibadettir. Namaz kulun Allah’a teslimiyeti ve ona en yakın olduğu yakarış hâlini ifade eder. Hz. Peygamber namazı müminin miracı, dinin direği ve Müslümanların ilk hesaba çekileceği ibadet olarak ifade etmiştir. Namazı kendisi asla terk etmeyip vaktinde kıldığı gibi, ashabına da bu yönde telkin ve uyarılarda bulunmuştur.
Namazların vaktinde kılınmasına eda, vakti çıktıktan sonra kılınmasına ise kaza denir. Kur’ân-ı Kerîm’de namazların vaktinde kılınamaması durumunda kaza edileceğine dair emir veya tavsiye niteliğinde açık bir ifade bulunmamaktadır. Ancak Hz. Peygamber (s.a.v.) vaktinde eda edemediği namazları kaza ettiği ve ashabına da bunu tavsiye ettiği bilinmektedir. Resulü Ekrem efendimiz “Kim namazı unutursa veya uyuyup kalırsa hatırlayınca onu kılsın. Onun kefâreti ancak budur.”(1) buyurmuştur. Yine Hz. Peygamber (a.s.) Hendek savaşı sırasında harbin şiddetlenmesi nedeniyle ikindi namazını kılamamış; bunun üzerine “Bizi ikindi namazından alıkoydular. Allah da onların evlerini ve kabirlerini ateşle doldursun.” diye beddua etmiş ve ikindi namazını akşam namazı vaktinde kaza etmiştir.(2) Ayrıca Hayber Fethi’nden dönerken, bir yerde konakladıklarında uyuya kalmışlar ve vaktinde kılamadıkları sabah namazını güneş doğduktan sonra kaza etmişlerdir.(3)
Unutma ve uyuma dışında kasıtlı olarak terk edilen farz namazların kazası hususunda herhangi bir hadis bulunmasa da, bu namazların kazasının kılınmayacağı anlamına gelmez. Nitekim ramazan ayında oruçlu iken kasten cinsi münasebette bulunan kimseye Peygamberimiz hem o günün orucunun kazasını hem de kefareti emretmesi, kasten namazı terk eden kimsenin de namazı kaza etmesi gerektiğine delil olarak gösterilmiştir.(4) Vaktinde kılınamayan beş vakit namazın farzları ile vacip olan vitir namazı kaza edilerek kılınır. Kılınmayan sünnet namazlar vakit çıktıktan sonra kaza edilmez. Kazaya kalan sabah namazı o günün öğlen vaktinden önce kaza edilecekse sünneti ile birlikte kaza edilir. Öğleden sonraya bırakıldı ise sünneti kaza edilmez sadece farzı kaza edilir.
(1) Müslim, mesacid, 315, buhari Mevakitu’s salat 37.
(2) Müslim mesacid. 205, buhari, Deavat, 58.
(3) Müslim mesacid, 309.
(4) Ahmet b. Hanbel, Müsned, 2/208 (6944-6945).
